VLGG-leeswijzer en samenvatting

Een korte geschiedenis van het VLGG

Het VLGG is het Gelderse programma voor het landelijk gebied. Met dit programma wil de provincie de doelen voor klimaat, natuurherstel, stikstofreductie en water in samenhang bereiken.

Moederplan

Minister Van der Wal kwam in december 2023 met het definitieve Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Dit is een soort ‘moederplan’. Vervolgens werkten alle provincies dit uit in een programma voor de eigen provincie.

Gelderland publiceerde die eigen provinciale uitwerking op 5 april 2024 met de naam ‘Vitaal Landelijk Gebied Gelderland’, of VLGG. Hierin ligt veel nadruk op het bieden van toekomstperspectief aan de Gelderse land- en tuinbouwsector. Het is een ‘concept-ontwerpprogramma’. Het is dus nog niet vastgesteld. Door het schrappen van het transitiefonds door het kabinet Schoof is de financiering onzeker geworden.
Je vindt hier onze eerste reactie na de publicatie van het VLGG.

Samenvatting door de provincie

De provincie beschrijft in een brief (2 april 2024) welke keuzes ze hebben gemaakt. Uitgangspunt is om de doelen voor natuur, water, bodem en klimaat te bereiken en tegelijk ruimte te bieden voor een toekomstbestendige, duurzame en rendabele agrarische sector. Hieronder volgt een deel van die toelichting van de provincie:

• Gezonde plattelandseconomie
  Voor een vitaal landelijk gebied is een gezonde plattelandseconomie van belang. Wij kiezen
  voor een toekomstperspectief voor de landbouw met rendabele en duurzame landbouwbedrijven. Ondernemers moeten zelf kunnen kiezen welk ontwikkelpad zij voor hun bedrijf kiezen waarmee zij bijdragen aan realisatie van doelen voor natuur, water, bodem en klimaat:

  • innoveren met technische maatregelen (zoals staltechnieken), managementmaatregelen (zoals aanpassing voer, mest uitrijden);
  • verbreden naar andere agrarische activiteiten (andere gewassen) of economische activiteiten (zoals recreatie, andere commerciële activiteiten, zorg);
  • extensiveren (bijvoorbeeld door overgaan naar natuurinclusieve landbouw);
  • verplaatsen van het bedrijf naar elders;
  • vrijwillig beëindigen van het bedrijf, gebruik makend van regelingen.

• Robuust systeemherstel
  Om de doelen voor natuur, water, bodem en klimaat te realiseren is een robuust systeemherstel voor water, bodem en natuur nodig. Dat betekent dat niet alleen in de Natura2000-gebieden en de overige natuurgebieden de condities voor de natuur moeten worden verbeterd. Ook daarbuiten is inzet nodig om de condities voor biodiversiteit en voor de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater te verbeteren.

• Vermindering stikstofdepositie
  Om een structureel een robuust systeemherstel voor natuur te realiseren is vermindering van neerslag (depositie) van stikstof in natuurgebieden met stikstofgevoelige natuur nodig. Daarvoor bouwen we voort op de aanpak uit de Uitvoeringsagenda GMS (Gelderse Maatregelen Stikstof) uit 2020.

  In het VLGG schetsen we een breed pakket aan maatregelen die kunnen worden genomen om de uitstoot van stikstof en voor klimaatdoelen broeikasgassen (CO2 en met name methaan), van alle sectoren te verminderen. Essentieel is dat de rijksoverheid met regelingen komt die het voor agrariërs mogelijk maakt om voor die maatregelen te kiezen.

  In het VLGG geven we aan wat de reductie van stikstof en broeikasgassen moet zijn om de doelen te realiseren. Nabij Natura2000-gebieden is het gewenst dat de reductie van stikstof groter is dan van verder af gelegen bedrijven. Nabij Natura2000-gebieden kunnen ook andere aanpassingen van agrarische bedrijfsvoering (zoals natuurinclusieve landbouw) en agrarisch grondgebruik (zoals agrarisch natuurbeheer) plaatsvinden. Dat komt ten goede aan de nabijgelegen natuur.

• Water en bodem sturend
  Water en bodem sturend is een belangrijk principe in het VLGG. Daarbij gaat het naast verbetering van de waterkwaliteit, vooral om water vasthouden en vertraagd afvoeren in het kader van droogteaanpak en om waterberging.

  Water vasthouden leidt tot voldoende water met name in de zomerperioden. Dat is goed voor de natuur en voor de productiviteit van de landbouw.

  Klimaatverandering leidt naast perioden van droogte tot perioden met hevige regenval. Langs watergangen is ruimte nodig om water tijdelijk te bergen. Water vasthouden en waterbergen kunnen ertoe leiden dat aanpassing van het agrarisch landgebruik nodig is. Dat willen we mogelijk maken. Het Rijk wil zogenoemde bufferzones rond watergangen die niet aan de norm voor nutriënten voldoen. Samen met waterschappen laten wij de Wageningen Universiteit (WUR) onderzoeken wat hiervoor nodig is. Zodra dit bekend is, nemen we dit op in het programma.

• Zandgronden (Achterhoek, Veluwe, Rijk van Nijmegen)
  Op de zandgronden in de Achterhoek, rond de Veluwe en het Rijk van Nijmegen zal
  beekherstel en beekdalherstel plaatsvinden. Dat komt ten goede aan de waterkwaliteit van beken en biedt ook mogelijkheden om te werken aan opgaven voor water vasthouden en water bergen.

• Gebiedsgerichte aanpak
  Voor de uitvoering van het VLGG kiezen we voor een gebiedsgerichte aanpak voor verschillende in het programma aangeduide gebieden. Het gaat vooral om gebieden waar meerdere en urgente opgaven aan de orde zijn; voor water, natuur, landbouw en bodem. We geven prioriteit aan een integrale benadering, en streven naar combinatie van opgaven. Waar mogelijk combineren we de arealen voor bijvoorbeeld agrarisch natuurbeheer, water vasthouden, waterberging, beekdalherstel en uitbreiding van bos en natuur. Het voordeel van deze integrale benadering met het combineren van opgaven is dat dit leidt tot minder ruimtegebruik, efficiënte inzet van financiële middelen en effectiviteit van de maatregelen.

• Ruimtelijke samenhang met andere opgaven
  Wij sturen op ruimtelijke samenhang met andere (grote) regionale opgaven op het vlak van
  onder meer energietransitie, bereikbaarheid en verstedelijking. Ook is er samenhang met de landelijke programma’s voor hoogwaterveiligheid langs de grote rivieren en met doelen op bijvoorbeeld het vlak van recreatie.

  Het VLGG wordt ingebracht in de regioarrangementen die de Gelderse overheden opstellen. In de regioarrangementen worden de opgaven integraal afgestemd, tegen elkaar afgewogen en in ruimtelijk perspectief geplaatst. De regioarrangementen zijn daarmee de plek waar afspraken worden gemaakt tussen de betrokken overheden over de aanpak van de opgaven uit dit VLGG in relatie tot de andere opgaven.

• Vrijwilligheid en maatwerk
  Wij zullen als provincie de regie voeren in de uitvoering van het programma. Om de doelen, opgaven en maatregelen uit het VLGG te realiseren, zetten wij in op vrijwilligheid van met name bedrijven om keuzes te maken. Het Rijk en wij als provincie moeten daarbij zoveel mogelijk
  stimuleren, faciliteren en ondersteunen.

  We vragen medeoverheden om te helpen vanuit hun rol, bevoegdheid en verantwoordelijkheid en met hun specifieke instrumenten. Voor de terugdringing van emissies van stikstof en broeikasgassen (klimaat) zijn regelingen en subsidies van het Rijk het meest effectief. Wij ondersteunen en faciliteren vooral gebiedsspecifieke maatregelen.

  Uitvoering van het VLGG moet voorts vooral maatwerk zijn, toegespitst op omstandigheden in de lokale gebieden.

  Voor de prioritaire gebieden waar veel opgaven met integrale gebiedsgerichte aanpak gerealiseerd kunnen worden, richten wij samen met waterschappen en gemeenten gebiedsprocessen in. In deze Gelderse aanpak Gelderse voor gebiedsontwikkeling kunnen ook betrokken lokale private partijen deelnemen.