Droogte en verdroging: wat doen wij?

18 augustus 2022

Droogte en verdroging: wat doen wij?

Droogte, het is een terugkerend verschijnsel sinds de zomer van 2018. Toch is het grote probleem vooral verdroging. Als we ons water goed zouden beheren, is er genoeg voor het hele jaar, ook in droge en hete zomers. Beter voor natuur, landbouw én klimaat.

WAT WILLEN WE BEREIKEN?

Water wordt leidend bij inrichting en gebruik van een gebied

Nederland heeft het water leren beheersen, zodat het zich voegde naar wat mensen met een gebied voor ogen hadden. Dit betekende vooral overtollig water zo snel mogelijk afvoeren. Maar van dat systeem ondervinden de natuur en nu ook andere sectoren de negatieve gevolgen.

Daarom streven we naar een systeemverandering waarin water weer leidend wordt voor de inrichting van een gebied. ‘Functie volgt peil’, wordt dat ook wel genoemd.

Dat is belangrijk voor de natuur, maar ook voor klimaatadaptatie. De verwachting is dat we vaker te maken krijgen met extreme neerslag en hoogwater in rivieren en beken. Door ruimte te maken voor wateropvang beperken we schade en overlast en krijgt het water de tijd om in de bodem te zakken en het grondwater aan te vullen. Op die manier blijft het beschikbaar in droge periodes. Dat betekent ook dat er dan minder gesproeid hoeft te worden in de zomer, wat weer helpt met zuinig omgaan met (kostbaar drink)water.

Schoon water

Ook zetten we ons in voor goede waterkwaliteit, zonder pesticiden en andere vervuiling. Goed voor de natuur en voor onze gezondheid. We willen voorkomen dat we in een crisis belanden, vergelijkbaar met de stikstofcrisis, als de (al twee keer uitgestelde) doelen van de Europese Kaderichtlijn Water niet uiterlijk in 2027 zijn gehaald.

CONCREET WERKEN WE AAN:

Beleidsbeïnvloeding

Zo hebben we in 2020 samen met de terreinbeherende organisaties*, RAVON en de Vlinderstichting een brandbrief geschreven naar aanleiding van de droogteperiodes. Ook schreven we zienswijzen in reactie op het provinciaal Regionaal Waterprogramma en de Waterbeheerprogramma’s van de drie waterschappen in Gelderland. We volgen de provinciale beleidsvoorstellen intensief, worden uitgenodigd bij bestuurlijke overleggen over droogte en leveren input aan de leden van Provinciale Staten (PS-nieuwsbrief, inspraak, excursies).

Meedenken

We zijn samen met de terreinbeherende organisaties betrokken bij gebiedsprocessen op de Veluwe en in de Achterhoek. Daarin komen we op voor het meekoppelen van de uitdagingen rond water en klimaatadaptatie met de stikstofaanpak: we roepen de provincie op om deze problemen integraal op te pakken.

Ook zijn we betrokken bij het traject voor Aanvullende Strategische Voorraden voor drinkwater (ASV): we namen samen met de terreinbeherende organisaties deel aan een klankbordgroep, dienden een zienswijze in en spraken in. We zetten ons in voor – op termijn – vermindering of sluiting van enkele drinkwaterwinningen onder kwetsbare natuur, zoals bij het Renkums beekdal. We benadrukken de urgentie van onderzoek naar alternatieve vormen van drinkwaterwinning.

We nemen ook deel aan enkele klankbordgroepen over peilbesluiten, waarin we opkomen voor een meer natuurlijk en hoger waterpeil en het beter vasthouden van water. Op dit moment betreft dat de klankbordgroep voor Ooijpolder-Groesbeek.

Kritisch volgen

In Gelderland zijn de papier- en frisdrankindustrie grootverbruikers van grondwater. Zie bijvoorbeeld deze reportage van EenVandaag, waarin de situatie rondom papierfabriek Parenco aan bod komt. We volgen dit dossier kritisch en waar nodig voeren we procedures, zoals in Eerbeek, waar de Raad van State onze bezwaren grotendeels honoreerde.

In opdracht van Vitens, en soms ook op eigen initiatief, volgen we kritisch ontwikkelingen die de grond- en drinkwaterkwaliteit kunnen beïnvloeden.

We volgen de ontwikkelingen op het raakvlak van energietransitie en water. Dan heb je het over zaken als bodemwarmte, aquathermie en waterkracht. Daar staan we positief tegenover, omdat het belang van duurzame energie op geen enkele manier ter discussie staat. Maar we hechten aan strenge randvoorwaarden om ervoor te zorgen dat er geen schade ontstaat aan ons grond- en oppervlaktewater.

Uitvoerende projecten

Binnen het Platform Natuurinclusieve landbouw Gelderland werken we o.a. aan projecten voor meer organische stof in de bodem en kruidenrijk grasland. Beide maatregelen helpen om beter water vast te houden.

Het project voor landschapselementen in de Achterhoek, met z’n kenmerkende coulisselandschap, stimuleert behoud en terugkeer van landschapselementen zoals sloten en poeltjes. Goed voor de biodiversiteit, maar ook voor het vasthouden van water.

DE RIVIEREN, EEN ANDER VERHAAL

Vandaag is een historisch lage waterstand van de Rijn bij Lobith bereikt. De soms extreem lage waterstand in de grote rivieren is een probleem apart. Behalve problemen voor de scheepvaart leidt het tot verdroging van de uiterwaarden en naastgelegen binnendijkse gebieden. Dit heeft vooral te maken met het rechttrekken en min of meer kanaliseren (tussen kribben) van de rivieren, waardoor de bodem de afgelopen eeuw 1 tot 3 meter is ingesleten. Samen met natuurorganisaties pleiten we voor het slim aanleggen van nevengeulen – met kansen voor de natuur – waardoor de uitslijting midden in de rivier zal verminderen. Daarnaar vindt op dit moment onderzoek plaats. Het na een hoogwatergolf zo lang mogelijk achter de zomerkades vasthouden van water kan de uiterwaarden langer nat houden. We bepleiten dit bijv. voor de Oude Waal, in de Ooijpolder nabij Nijmegen.

* terreinbeherende organisaties hebben zelf grond in bezit of in beheer, zoals Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en Stichting Geldersch Landschap & Kasteelen.