Bij de laatste tussenuitspraak van de Raad van State, van 6 maart 2024, kreeg de minister de opdracht om het aangevoerde argument over extern salderen nader te onderbouwen. Het betreft de stikstofruimte van een aantal agrarische bedrijven die in het kader van de ViA15 zijn opgekocht. De minister zette deze stikstofruimte in om de extra uitstoot van de ViA15 te compenseren (‘extern salderen’).

Wij beargumenteerden echter dat deze stikstofruimte, gelet op de wettelijke afspraken over stikstof en natuurherstel, moeten worden ingezet voor natuurherstel. Ofwel: dat de opgekochte stikstofrechten ongebruikt moeten blijven zodat de natuur kans krijgt om te herstellen. Dat betekent dat er voor de ViA15 nog altijd niet voldoende stikstofruimte is om het project te laten doorgaan.

Dalende lijn

De minister heeft aangevoerd dat de stikstofdepositie een dalende lijn vertoont, gebaseerd op het in 2019 vaststaande beleid. De minister heeft daarvoor beleidsanalyses van het Planbureau voor de Leefomgeving gebruikt. Wat betreft de minister is hiermee voldoende aangetoond dat natuurherstel ingeboekt is in lopend beleid en de stikstofruimte inderdaad mag worden gebruikt voor extern salderen.

Ruim onvoldoende

De dalende trend in stikstofdepositie die de minister aanvoert is in onze optiek echter ruim onvoldoende om hersteldoelen te halen. Wij verwijzen daarvoor onder andere naar publicaties van de WUR en van de Ecologische Autoriteit. Daaruit blijkt dat de nu voorgenomen herstelmaatregelen nog niet toereikend zijn of nog te vaag om ze te kunnen beoordelen.

Daarbij komt dat de opgave groter wordt naarmate langer gewacht wordt met effectieve herstelmaatregelen. Dat komt door de cumulatie van stikstof. Wij beargumenteerden daarom dat de minister niet heeft aangetoond dat “extern salderen” hier geoorloofd is. Dit hebben wij in onze reactie aan de Raad van State laten weten.

De Raad van State heeft onze argumentatie niet gevolgd en ons beroep ongegrond verklaard.

Geconstateerde gebreken

In de afgelopen jaren heeft de Raad van State in diverse tussenuitspraken onze bezwaren deels gegrond verklaard. Telkens weer kreeg de minister de gelegenheid om geconstateerde gebreken te herstellen. De huidige uitspraak ging alleen nog over natuurherstel en extern salderen. Nu de Raad van State oordeelt dat de minister voldoende heeft aangetoond dat extern salderen mogelijk was zonder aanvullende maatregelen voor natuurherstel, is ons beroep tegen de verlenging van de A15 definitief ongegrond verklaard. De juridische mogelijkheden tegen de aanleg van dit stuk snelweg door Natura2000-gebied Rijnstrangen zijn hiermee uitgeput.

Wij zijn bijzonder teleurgesteld. Wat nu verloren gaat, krijgt Nederland nooit meer terug. En dat terwijl deze keus niet nodig was, indien het tracé net zoals de Betuweroute gebruik had gemaakt van een tunnel onder het gebied, in plaats van er dwars doorheen.

We hebben ons ingezet met alles wat we hadden, en kunnen nu niet anders dan ons neerleggen bij deze uitspraak.

Reflectie op decennialange procedure

Hoewel we liever een andere finale uitkomst hadden gezien, constateren we dat het traject veel impact en resultaat heeft opgeleverd. Samen met onze lidorganisatie Milieuvrienden Duiven wezen wij telkens weer op onjuistheden en onvolkomenheden in de plannen, waarmee nationale en internationale wettelijke verplichtingen voor natuurbescherming en natuurherstel geschonden zouden worden. Bij tussentijdse uitspraken van de Raad van State zijn wij daarbij op diverse punten in het gelijk gesteld.

De kaders waaraan de overheid zich dient te houden, zoals in dit geval ten aanzien van stikstof, zijn duidelijker geworden. Ook is de noodzaak voor gedegen onderbouwing van compensatie en herstelmaatregelen doorgedrongen in alle lagen van besturen. In de gespannen relatie van economie en ecologie heeft de natuur een sterke stem gekregen en heeft van zich laten horen in de rechtszaal.

Wat blijft, zijn onze zorgen over het uitblijven van effectief stikstofbeleid en versnelling van natuurherstel. Pas dan kunnen we als samenleving echt stappen vooruit maken en dit soort decennialange procedures achter ons laten.

Je vindt hier ons dossier over onze jarenlange betrokkenheid bij deze procedure tegen de verlenging van de A15.