Belang van donkere Veluwe is onderbelicht

Overdag lijkt de Veluwe het terrein van de mens. Dagjesmensen, hondenbezitters en mountainbikers genieten allemaal op hun eigen manier van bossen, hei en heuvels.

Maar ’s nachts is de Veluwe van zichzelf. Als je wel eens met een avondexcursie mee bent geweest, ken je vast het gevoel van verbazing, van ontzag zelfs, als je ineens herten, wilde zwijnen en vossen tevoorschijn ziet komen. Als je de kreten hoort van uilen en roofvogels in de verte en het overal ritselt en fladdert. Het nachtleven van de Veluwe geeft dan een klein stukje van z’n geheimen prijs. Voor veel dieren is de nacht hét moment om te eten (en gegeten te worden), te drinken en uiteraard – als het seizoen daar is – om zich voort te planten.

Voor veel dieren en zelfs voor planten is echte duisternis een voorwaarde voor een gezond bestaan (zie de voorbeelden onderaan deze pagina). Zo kunnen vuurvliegjes met hun eigen lichtjes niet tegen kunstlicht op en daarom geen liefdespartner meer aantrekken.

Natuurherstel en duisternis

Ook al staat het thema natuurherstel volop op de agenda, het belang van duisternis komt bij beleidsmakers slechts zelden aan de orde, Ondertussen staat de Veluwe door straat- en buitenverlichting en reclameborden in en om het natuurgebied steeds meer in het licht. Terwijl juist dit grootste aaneengesloten Nederlandse natuurgebied op land de kans biedt op echte duisternis. We roepen de Veluwse gemeenten daarom op om zich in te zetten voor een donkere Veluwe.

En veiligheid dan?

Verrassend genoeg blijkt uit onderzoek dat nachtverlichting niet veiliger is, in ieder geval niet in het buitengebied en op bedrijventerreinen. Meer verlichting op wegen leidt juist tot meer ongelukken, doordat mensen dan harder rijden. Op de Veluwe komt daar het risico op aanrijdingen met wild nog bij. Voor bedrijventerreinen geldt dat een continu verlicht terrein inbreken juist makkelijker maakt. Licht dat aanspringt bij beweging heeft een veel betere, afschrikkende werking. Dus hier is voor natuur én veiligheid een boel winst te halen. Bovendien is investeren in duisternis en stilte ook investeren in welzijn voor inwoners.

Kansen voor recreatie

De beleving van duisternis en stilte als kwaliteit van de Veluwe maakt de regio aantrekkelijk en bijzonder voor toeristen. De Veluwe kan de zeldzame plek in Nederland worden waar je de sterren kunt zien en de nacht kunt beleven. Voor recreatieondernemers is dit een kans om hun gasten een unieke ervaring te bieden.

Voorbeeld: de Wadden

Daar is markt voor: in het Waddengebied wordt via het programma Donkerte van de Wadden de nacht ingezet als een publiekstrekker met het hele jaar door zeer goed bezochte programma’s en activiteiten. Dat creëert wel een spanningsveld, omdat een toename van bezoekers kan leiden tot een toename van licht en lawaai. Dus daar ligt een uitdaging voor gemeenten, natuurterreinbeheerders en recreatieondernemers om een optimale balans te vinden tussen toegankelijkheid én rust.

Besparing op energie is natuurlijk een gunstig neveneffect van een donkere Veluwe. Dat toont Texel aan, dat het lichtbeleid wijzigde, aangepaste verlichting doorvoerde en daarmee een energiebesparing van 65% realiseerde.

Niet in één nacht klaar

Gemeenten kunnen het belang van duisternis uitwerken in lichtbeleid. Putten is daar al mee begonnen met het uitgangspunt ‘lampen uit als het kan, aan als het moet’.

Nog beter is het als gemeenten, recreatieondernemers en vakantieparken op en om de Veluwe de handen ineen slaan. Door aangepast lichtbeleid bij openbare verlichting, reclameborden, evenementen en op vakantieparken, het betrekken van (natuur)organisaties, gezamenlijk communiceren van de belangen en dit neer te zetten als centraal thema in regiomarketing kan er een mooie verandering tot stand komen.

Het proces rondom Donkerte van de Wadden heeft tien jaar geduurd. Dus een donkere Veluwe is niet in één nacht geklaard. Maar het resultaat zal de moeite waard zijn: een donkere, stille Veluwe voor mens en natuur.